गणित आशययुक्त अध्यापन पद्धती | Bed Part 1 Sem 2

 

Health and Diseases आरोग्य व रोग

आपले शरीर निरोगी राहण्यासाठी शुद्ध हवा, पाणी, पोषक अन्न, स्वच्छता आणि विश्रांती आवश्यक असते. पण जर या गोष्टींचा अभाव झाला, तर आपल्याला आजार होण्याचा धोका वाढतो. म्हणूनच आरोग्य म्हणजे केवळ आजार नसणे नव्हे, तर शरीराने, मनाने व सामाजिकदृष्ट्या पूर्णपणे सुदृढ असणे होय.

आरोग्‍य (Health)

आरोग्य म्हणजे काय?
फक्त रोग नसणे म्हणजे आरोग्य नव्हे. आरोग्य म्हणजे अशी स्थिती जिथे व्यक्ती शारीरिक, मानसिक आणि सामाजिकदृष्ट्या पूर्णतः सक्षम आणि सुदृढ असते.
यामध्ये फक्त शरीरच नव्हे तर मन आणि समाजातील वागणूक सुद्धा निरोगी असणे आवश्यक आहे.

उदा. जर एखादी व्यक्ती आजारी नाही, पण ती नेहमी चिंतेत असते किंवा इतरांशी भांडण करत असेल, तर ती व्यक्ती खऱ्या अर्थाने निरोगी म्हणता येत नाही.

What is Health?
Health does not simply mean the absence of disease.
It is a state of complete physical, mental, and social well-being.
A person is truly healthy when their body is fit, their mind is peaceful, and their behavior in society is balanced and positive.

Example: A person who is not sick but is always stressed or behaves poorly with others cannot be called truly healthy.

What is disease? रोग म्‍हणजे काय ?

Types of diseases : रोगांचे प्रकार

रोग म्हणजे काय? शरीर किंवा मनाच्या नैसर्गिक कामात अडथळा निर्माण करणारी स्थिती म्हणजे रोग.
प्रत्येक रोगाला काही खास लक्षणे असतात.

रोगांचे काही उदाहरणे:

ताप, सर्दी, खोकला, दमा, मधुमेह, हृदयरोग, दाढ दुखणे इत्यादी.

रोगांचे प्रकार (Types of Diseases)

रोग दोन प्रकारांनी विभागले जातात:

1. कालावधीप्रमाणे (Based on Duration):

दीर्घकालीन रोग – जे खूप दिवस टिकतात.
उदा. मधुमेह, दमा

तीव्र रोग – जे थोड्या काळात होतात आणि बरे होतात.
उदा. सर्दी, ताप

2. कारणानुसार (Based on Cause):

अनुवंशिक रोग (Genetic diseases) – आई-वडिलांपासून मिळतात.
उदा. डाऊन सिंड्रोम

अर्जित रोग (Acquired diseases) – आयुष्यात नंतर होतात.

संसर्गजन्य रोग (Infectious diseases)
उदा. सर्दी, फ्लू, मलेरिया, डेंग्यू

असंसर्गजन्य रोग (Non-infectious diseases)
उदा. मधुमेह, हृदयरोग

What is a Disease?

A disease is a condition where the body or mind does not function normally.
Each disease shows certain signs and symptoms.

Examples of Diseases:

Fever, cold, cough, asthma, diabetes, heart disease, toothache, etc.

Types of Diseases

Diseases are classified in two main ways:

1. Based on Duration:

Chronic diseases – Last for a long time
e.g. Diabetes, Asthma

Acute diseases – Last for a short time and recover quickly
e.g. Cold, Fever

2. Based on Cause:

Genetic diseases – Inherited from parents
e.g. Down syndrome

Acquired diseases – Develop during life

Infectious diseases – Spread from person to person
e.g. Cold, Flu, Malaria, Dengue

Non-infectious diseases – Do not spread
e.g. Diabetes, Heart disease

सांगा पाहू ! Can you tell?

1. खाली दिलेल्या रोगांचा प्रसार कोणत्या माध्यमाद्वारे होतो?

कावीळ, मलेरिया, डेंग्यू, क्षय, अतिसार, गॅस्ट्रो, स्वाईन फ्लू इ.
हे रोग वेगवेगळ्या मार्गाने पसरतात:

पाण्याद्वारे – कावीळ, अतिसार, गॅस्ट्रो

डासांमुळे – मलेरिया, डेंग्यू

हवा/थुंकीद्वारे – क्षय, स्वाईन फ्लू

2. रोगजंतू म्हणजे काय?

रोगजंतू म्हणजे असे सूक्ष्म जीव (जसे की बॅक्टेरिया, विषाणू, बुरशी) जे आपल्या शरीरात जाऊन आजार निर्माण करतात.

3. संसर्गजन्य रोग म्हणजे काय?

जे रोग एक व्यक्तीपासून दुसऱ्या व्यक्तीकडे पसरतात, त्यांना संसर्गजन्य रोग म्हणतात.
उदा. क्षय, सर्दी, मलेरिया, डेंग्यू, कावीळ

चित्राचे स्पष्टीकरण:

जेव्हा एखादा व्यक्ती शिंकतो किंवा खोकतो, तेव्हा त्याच्या तोंडातून थुंकीचे तुषार (droplets) हवेत उडतात.
या थेंबांमध्ये रोगजंतू असतात, जे हवेतून पसरून दुसऱ्या व्यक्तीला संसर्ग देऊ शकतात.

1. Through which medium do the following diseases spread?

Jaundice, Malaria, Dengue, TB, Diarrhea, Swine Flu etc.
They spread through different ways:

Water-borne – Jaundice, Diarrhea

Mosquito-borne – Malaria, Dengue

Airborne (droplets) – TB, Swine Flu

2. What are pathogens (Rogjantu)?

Pathogens are tiny organisms like bacteria, viruses, fungi that enter the body and cause diseases.

3. What are infectious diseases?

Diseases that spread from one person to another are called infectious diseases.
e.g., TB, cold, malaria, dengue, jaundice

Explanation of the image:

When a person sneezes or coughs, tiny droplets from their mouth are released into the air.
These droplets carry pathogens, which can infect others who are nearby.

अ. संसर्गजन्य रोग/संक्रामक रोग : A. Infectious Diseases:

✅ 1. क्षयरोग (Tuberculosis - TB)

🔹 मराठीत:

कारण: मायकोबॅक्टेरियम ट्युबर्क्युलोसिस नावाचा जिवाणू

संसर्गाचा मार्ग:
रोग्याच्या थुंकीतून, खोकताना, शिंकताना हवेमार्फत, दूषित वस्त्र, अन्न, पाणी

लक्षणे:
सतत खोकला, थुंकीत रक्त, वजन कमी होणे, थकवा, छातीत दुखणे

उपाय व उपचार:
तात्काळ तपासणी (बीसीजी लस, एक्स-रे), DOT उपचार पद्धती, वेळेवर औषधे घेणे

🔸 In English:

Cause: Bacteria Mycobacterium tuberculosis

Transmission:
Through infected droplets in air (cough, sneeze), contaminated objects, food, water

Symptoms:
Persistent cough, blood in sputum, weight loss, fatigue, chest pain

Treatment & Prevention:
BCG vaccine, chest X-ray, DOT medication system, timely treatment with antibiotics

✅ 2. काविळ (Hepatitis)

🔹 मराठीत:

कारण: विषाणू (Hepatitis A, B, C, D, E)

संसर्गाचा मार्ग:
दूषित अन्न-पाणी, रक्त संक्रमण, सूया, शरीरसंपर्क

लक्षणे:
भूक मंदावणे, उलटी, पिवळसर त्वचा आणि डोळे, अशक्तपणा, जळजळ

उपाय व उपचार:
पाणी उकळून प्यावे, स्वच्छता राखावी, यकृत तपासणी करून औषधोपचार करावेत

🔸 In English:

Cause: Virus (Hepatitis A to E)

Transmission:
Through contaminated food/water, infected blood, needles, unprotected sex

Symptoms:
Loss of appetite, nausea, yellowing of eyes and skin (jaundice), weakness

Treatment & Prevention:
Boil water, maintain hygiene, liver check-up and medication as advised

✅ 3. अतिसार (Diarrhoea)

🔹 मराठीत:

कारण: विषाणू, जिवाणू (E. coli), दूषित अन्नपाणी

संसर्गाचा मार्ग: दूषित अन्न व पाणी

लक्षणे:
पातळ संडास होणे, वारंवार होणे, पाण्याची कमतरता

उपाय व उपचार:
स्वच्छ पाणी प्यावे, औषधोपचार घ्यावेत, ORS वापरावा

🔸 In English:

Cause: Virus or bacteria (e.g., E. coli), poor sanitation

Transmission: Contaminated food and water

Symptoms:
Frequent watery stools, dehydration

Treatment & Prevention:
Drink clean water, take medicines, use ORS to rehydrate

✅ 4. पटकी (Cholera)

🔹 मराठीत:

कारण: व्हिब्रिओ कॉलरा हा जिवाणू

संसर्गाचा मार्ग: दूषित अन्न व पाणी

लक्षणे:
जोराची उलटी, पातळ संडास, पोट दुखणे, थकवा

उपाय व उपचार:
स्वच्छता राखणे, उकळलेले पाणी प्यावे, योग्य औषधोपचार करावेत

🔸 In English:

Cause: Vibrio cholerae bacteria

Transmission: Through contaminated food and water

Symptoms:
Severe vomiting, diarrhea, abdominal pain, exhaustion

Treatment & Prevention:
Drink boiled water, maintain hygiene, take proper antibiotics

✅ 5. टायफॉईड (Typhoid)

🔹 मराठीत:

कारण: सॅल्मोनेला टायफी हा जिवाणू

संसर्गाचा मार्ग: दूषित अन्न व पाणी

लक्षणे:
ताप, भूक मंदावणे, पोटदुखी, थकवा, 104°F पर्यंत ताप

उपाय व उपचार:
स्वच्छ पाणी प्यावे, योग्य तपासणी करून अँटीबायोटिक घ्यावेत

🔸 In English:

Cause: Salmonella typhi bacteria

Transmission: Contaminated food and water

Symptoms:
High fever (up to 104°F), loss of appetite, stomach pain, tiredness

Treatment & Prevention:
Drink safe water, get medical check-up, take antibiotics as prescribed

तक्ता पूर्ण करा आंत्रशोथ, हिवताप, प्लेग, कुष्ठरोग, अशा विविध रोगांची माहिती मिळवा व वरीलप्रमाणे तक्ता तयार करा.

रोगाचे नाव	कारण	संक्रमणाचे माध्यम	लक्षणे	उपाय व उपचार
आंत्रशोथ (Gastroenteritis)	विषाणू / जिवाणू	दूषित अन्न व पाणी	उलटी, अतिसार, पोट दुखणे, ताप, अशक्तपणा	उकळलेले पाणी प्यावे, ओआरएस घ्यावा, डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा
हिवताप (Malaria)	प्लास्मोडियम विषाणू	मादी एनोफिलीज डासाचा चावा	सतत ताप येणे (थरथर ताप), डोकेदुखी, घाम येणे, थकवा	डासांपासून संरक्षण घ्यावे, लवकर निदान व औषधोपचार करावा
प्लेग (Plague)	यर्सिनिया पेस्टिस जिवाणू	संक्रमित उंदीर किंवा उंदीरावरचे पिसू	अचानक ताप, गाठी येणे, अशक्तपणा, उलटी	लवकर निदान, लसीकरण, रुग्णाला अलग ठेवणे, प्रतिजैविक उपचार
कुष्ठरोग (Leprosy)	मायकोबॅक्टेरियम लेप्रे	रुग्णाच्या थुंकीतून, स्पर्शातून	त्वचेवर पांढरे डाग, सुन्नपणा, हात-पायांमध्ये कमजोरी	दीर्घकालीन औषधोपचार (MDT), रुग्णास वेगळे ठेवणे, लवकर उपचार

 

Some important diseases of present days सद्यःस्थितीतील काही महत्त्वाचे रोग

मराठीत (Simple Marathi):

डेंग्यू म्हणजे काय?

साचलेल्या पाण्यात डास अंडी घालतात आणि तेथूनच त्यांची संख्या वाढते.
या डासांमुळे डेंग्यूसारखा संसर्गजन्य रोग पसरतो.
एडिस इजिप्ताय डास या विशिष्ट जातीचा डास डेंग्यूचा प्रसार करतो.
हा आजार 1 ते 4 प्रकारच्या विषाणूमुळे होतो.

लक्षणे:

1.         तीव्र ताप, डोकेदुखी, अंगात वेदना, उलटी

2.       डोळ्यांच्या मागे दुखणे (हे डेंग्यूचे विशेष लक्षण)

3.       रक्तातील प्लेटलेट्स (platelets) कमी होणे, त्यामुळे रक्तस्राव होणे

What is Dengue?

Dengue is a viral disease spread by the bite of Aedes aegypti mosquitoes.
These mosquitoes breed in stagnant water (stored water around homes, buckets, tyres, etc.).
Dengue virus has 4 types (DEN-1 to DEN-4).

Symptoms:

High fever, severe headache, body pain, vomiting

1.         Pain behind the eyes (a key symptom of dengue)

2.       Drop in platelet count, leading to internal bleeding or rashes

स्वाईन फ्लू ः संसर्ग होण्याची कारणे

Swine Flu: Reasons of infection

 

🦠 स्वाईन फ्लू – संपूर्ण माहिती

मराठीत:

१. स्वाईन फ्लू म्हणजे काय?

स्वाईन फ्लू हा H1N1 विषाणूमुळे होणारा संसर्गजन्य श्वसन रोग आहे. सुरुवातीला तो डुकरांमध्ये आढळत होता, त्यामुळे त्याला "स्वाईन फ्लू" असे नाव दिले गेले. नंतर हा विषाणू मानवामध्येही पसरू लागला.

२. स्वाईन फ्लूचे लक्षणे:

·         ताप

·         घशात खवखव / दुखणे

·         सर्दी किंवा नाक वाहणे

·         खोकला

·         डोकेदुखी

·         थकवा

·         काही रुग्णांमध्ये उलटी व जुलाब

३. कसे पसरतो?

·         शिंकताना किंवा खोकताना हवेतील थेंबांद्वारे

·         संक्रमित व्यक्तीच्या वस्तू वापरल्याने

·         थेट संपर्कातून

 

४. प्रतिबंधक उपाय:

·         वारंवार हात धुणे

·         मास्क वापरणे

·         गर्दीपासून दूर राहणे

·         संसर्ग झाल्यास इतरांपासून विलगीकरण

·         लस घेणे (H1N1 लस)

५. उपचार:

·         Antiviral औषधे (जसे: Oseltamivir - Tamiflu)

·         ताप, खोकला यावर symptomatic treatment

·         डॉक्टरांचा सल्ला आवश्यक

६. जोखमीचे गट (High-Risk Groups):

·         लहान मुले

·         वृद्ध नागरिक

·         गर्भवती महिला

·         आधीपासूनच आजारी असलेले लोक (asthma, diabetes इ.)

🦠 Swine Flu – Complete Information

In English:

1. What is Swine Flu?

Swine Flu is a contagious respiratory disease caused by the H1N1 influenza virus. Initially found in pigs, the virus later mutated and started infecting humans.

2. Symptoms of Swine Flu:

·         Fever

·         Sore throat

·         Runny or stuffy nose

·         Cough

·         Headache

·         Fatigue

·         Vomiting or diarrhea in some cases

3. How it spreads:

·         Through droplets from coughs and sneezes

·         By touching infected surfaces or objects

·         Close contact with infected individuals

4. Prevention:

·         Wash hands frequently

·         Use face masks

·         Avoid crowded places

·         Isolate if infected

·         Get vaccinated (H1N1 vaccine)

5. Treatment:

·         Antiviral medicines (like Oseltamivir - Tamiflu)

·         Symptomatic treatment for fever, cough, etc.

·         Consult a doctor immediately

6. High-Risk Groups

·         Children

·         Elderly people

·         Pregnant women

·         People with chronic diseases (e.g., asthma, diabetes)

एड्स (AIDS)

🧬 एड्स (AIDS) – संपूर्ण माहिती

🔵 मराठीत:

1. एड्स म्हणजे काय?

एड्स (AIDS) म्हणजे Acquired Immuno Deficiency Syndrome. हा रोग एचआयव्ही (HIV) या विषाणूमुळे होतो. हा विषाणू शरीरातील रोगप्रतिकारक शक्ती (इम्युनिटी) कमकुवत करतो, ज्यामुळे शरीरात साधे आजारही गंभीर होतात.

2. एड्सचा पूर्ण रूप (Full Form):

AIDS – Acquired Immuno Deficiency Syndrome
HIV – Human Immunodeficiency Virus

3. एड्स कसा होतो? (संसर्गाचे मार्ग):

·         संक्रमित व्यक्तीच्या रक्तातून

·         असुरक्षित लैंगिक संबंधामुळे

·         संक्रमित सूई, इंजेक्शन वापरल्यामुळे

·         संक्रमित मातेकडून बाळात (गर्भधारणेदरम्यान, जन्माच्या वेळी किंवा स्तनपानाद्वारे)

4. लक्षणे:

एचआयव्ही झाल्यावर लगेच लक्षणे दिसत नाहीत. काही महिन्यांनी किंवा वर्षांनी पुढील लक्षणे दिसू शकतात:

·         सतत ताप येणे

·         वजन कमी होणे

·         वारंवार सर्दी, खोकला, डायरिया

·         थकवा, अशक्तपणा

·         त्वचेवर फोड, चट्टे

 

5. प्रतिबंधक उपाय:

·         नेहमी संरक्षित लैंगिक संबंध ठेवावेत (कंडोम वापरणे)

·         रक्त/अंगदान करण्यापूर्वी तपासणी करावी

·         सुई, ब्लेड इ. स्वच्छ व वैयक्तिक वापराचे असावेत

·         एड्सबाबत योग्य माहिती आणि जागरूकता ठेवावी

6. उपचार:

एड्स पूर्णपणे बरा होत नाही. पण ART (Antiretroviral Therapy) या औषधांमुळे रुग्णाचे आयुष्य दीर्घकाल टिकू शकते आणि जीवनमान सुधारते.

7. एड्सबद्दल गैरसमज:

·         हस्तांदोलन, मिठी, एकत्र जेवण, खोकला-शिंक यामुळे एड्स होत नाही.

·         एड्स झालेल्या व्यक्तींपासून सामाजिक अंतर ठेवू नका. त्यांना आधार आणि सन्मान द्या.

🧬 AIDS – Complete Information

🔴 In English:

1. What is AIDS?

AIDS stands for Acquired Immuno Deficiency Syndrome. It is caused by the HIV (Human Immunodeficiency Virus). This virus weakens the immune system, making the body vulnerable to infections and diseases.

2. Full Form:

AIDS – Acquired Immuno Deficiency Syndrome
HIV – Human Immunodeficiency Virus

3. How is it spread?

·         Through infected blood

·         Unprotected sexual contact

·         Sharing infected needles/syringes

·         From infected mother to baby (during pregnancy, childbirth, or breastfeeding)

4. Symptoms:

Symptoms may take months or years to appear after HIV infection:

·         Persistent fever

·         Weight loss

·         Frequent infections like cough, diarrhea

·         Fatigue, weakness

·         Skin rashes, sores

5. Prevention:

·         Practice safe sex (use condoms)

·         Get blood/organs tested before donation/transfusion

·         Avoid sharing needles or blades

·         Spread correct knowledge and awareness about HIV/AIDS

6. Treatment:

There is no complete cure for AIDS, but ART (Antiretroviral Therapy) helps patients live a longer, healthier life.

7. Myths about AIDS:

·         HIV does not spread by handshakes, hugs, sharing food, or casual contact.

·         Support people living with HIV/AIDS with compassion and respect.

प्राण्‍यांमार्फत होणारा रोगप्रसार  Infections through Animals

Rabies रेबीज

खाली रेबीज (Rabies) या रोगाची सविस्तर आणि सुधारित माहिती मराठीत दिली आहे. तुम्ही शालेय प्रोजेक्ट, पोस्टर किंवा आरोग्य शिक्षणासाठी वापरू शकता:

🧠 रेबीज (Rabies) – सविस्तर माहिती

🧬 रेबीज म्हणजे काय?

रेबीज हा एक विषाणुजन्य आणि प्राणघातक रोग आहे.
हा रोग विशेषतः कुत्रा, माकड, ससा, मांजर, लांडगा, कोल्हा अशा संसर्गित प्राण्यांच्या चाव्यामुळे किंवा खरचटवण्यामुळे होतो.
या प्राण्यांच्या लाळेत रेबीज विषाणू असतो.

🔄 रोग कसा पसरतो?

·         संक्रमित प्राण्याच्या चावण्यामुळे

·         नखे किंवा पंज्यांनी ओरखडे आल्यामुळे

·         प्राण्याच्या लाळेचा जखमेवर किंवा डोळा, तोंड, नाक यांच्यावर संपर्क झाल्यास

🧠 विषाणूचा शरीरात प्रवास:

चावलेली जागा ही शरीरातील मज्जातंतूंशी (nerves) जोडलेली असते.
विषाणू तिथून मेंदूकडे हळूहळू प्रवास करतो.
मेंदूवर परिणाम झाल्यानंतर लक्षणे दिसू लागतात.

🚨 लक्षणे (Symptoms):

रेबीजची लक्षणे उशिरा दिसतात, पण एकदा सुरू झाली की रोग बरा होणं अवघड असतं.

1.         ताप, डोकेदुखी

2.       चावलेल्या भागात दुखणे, चिमटल्यासारखी जाणीव

3.       चिडचिडेपणा, भीती

4.       जलद्वेष (Hydrophobia) – पाण्याला भीती वाटणे

5.       घशात कोरडेपणा, बोलण्यास अडचण

6.       झटके, बेशुद्धावस्था

7.       मृत्यू (लक्षणे सुरू झाल्यावर काही दिवसांतच)

🛡️ प्रतिबंधक उपाय (Prevention):

·         चावल्यावर तत्काळ साबण व पाण्याने 10-15 मिनिटं जखम स्वच्छ धुणे

·         लगेच जवळच्या दवाखान्यात जाऊन रेबीजची लस (Anti-Rabies Vaccine) टोचणे

·         कधी कधी Immunoglobulin (ERIG/SARIG) सुद्धा दिले जाते

·         लस पूर्णपणे डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार पूर्ण कोर्सनुसार घ्यावी

·         आपल्या पाळीव प्राण्यांना नियमित रेबीज लस देणे

🧪 निदान (Diagnosis):

लक्षणे दिसण्यापूर्वी निदान कठीण असते. एकदा लक्षणे सुरू झाली की रोग बरा होण्याची शक्यता अत्यंत कमी असते.

❗ महत्वाची टीप:

·         रेबीज हा एक 100% प्रतिबंध करता येणारा पण 99.9% प्राणघातक आजार आहे.

·         वेळेवर लस घेणे हेच एकमेव प्रभावी संरक्षण आहे.

📌 निष्कर्ष:

रेबीज विषाणू शरीरात शिरल्यानंतर लक्षणे दिसण्यास काही दिवस ते काही आठवडे लागू शकतात.
लक्षणे दिसण्यापूर्वी जर लस घेतली गेली तर जीवन वाचवता येते.
म्हणूनच रेबीजच्या बाबतीत "वेळेवर उपचार म्हणजेच जीवनरक्षण!"

🧠 Rabies – Complete Information

🧬 What is Rabies?

Rabies is a viral and deadly disease that affects the nervous system of mammals, including humans.
It is primarily caused by the Rabies virus, which is transmitted through the bite or scratch of infected animals such as:

·         Dogs (most common)

·         Monkeys

·         Cats

·         Foxes

·         Wolves

·         Bats

·         Rabbits

🔄 How Does It Spread?

Rabies spreads through the saliva of an infected animal, and transmission can occur via:

·         Bites from infected animals

·         Scratches or open wounds licked by infected animals

·         Saliva getting into the eyes, nose, or mouth

🧠 How the Virus Travels in the Body:

Once inside the body, the virus enters nerve cells near the bite and travels slowly to the brain, where it causes inflammation.
Symptoms do not appear immediately, but once they do, the disease becomes almost always fatal.

🚨 Symptoms of Rabies:

Initial symptoms (2–8 weeks after exposure):

·         Fever

·         Headache

·         Pain or tingling at the bite site

·         Tiredness

Later symptoms:

·         Anxiety, confusion, restlessness

·         Hydrophobia (fear of water) – a classic symptom

·         Difficulty in swallowing, dry mouth

·         Hallucinations, aggression

·         Seizures and paralysis

·         Coma and death (usually within a few days after symptoms appear)

🛡️ Prevention of Rabies:

Prevention is the only effective protection against rabies. Once symptoms start, there is no cure.

If bitten or scratched:

1.         Immediately wash the wound with soap and running water for 10–15 minutes.

2.       Seek medical help immediately.

3.       Take anti-rabies vaccine (ARV) as prescribed.

4.       In serious cases, Rabies Immunoglobulin (RIG) is also administered along with the vaccine.

5.       Complete the full vaccine course without delay.

6.       Vaccinate pet animals regularly.

🧪 Diagnosis:

Rabies is hard to diagnose before symptoms start. Once clinical symptoms appear, rabies is almost 100% fatal. Early action is vital.

❗ Key Facts:

·         Rabies is 100% preventable if treated before symptoms appear.

·         It is 99.9% fatal if symptoms begin and no vaccine was taken.

·         Awareness and timely vaccination save lives.

📌 Conclusion:

Rabies is a preventable but deadly disease.
Timely cleaning of the wound and vaccination are the only ways to stay safe.
In the case of an animal bite, act quickly — don’t wait for symptoms to start!

ब. असंसर्गजन्‍य रोग

✅ असंसर्गजन्य रोग म्हणजे काय?

असंसर्गजन्य रोग (Non-Communicable Diseases - NCDs) हे असे रोग असतात जे एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे संसर्गाच्या (virus, bacteria) माध्यमातून पसरत नाहीत.

हे रोग प्रामुख्याने दीर्घकालीन (Long-term) असतात आणि व्यक्तीच्या जीवनशैलीशी संबंधित असतात.

✅ What is a Non-Communicable Disease (NCD)?

Non-Communicable Diseases (NCDs) are diseases that do not spread from one person to another.
They are not caused by infections and are usually chronic (long-term) in nature. These diseases are mostly related to lifestyle, environment, or genetics.

1. कर्करोग (Cancer)

खाली कर्करोग (Cancer) या आजाराची सविस्तर, सुधारित व अधिक माहिती मराठीत दिली आहे — शालेय प्रोजेक्ट, आरोग्य शिक्षण किंवा जनजागृतीसाठी उपयुक्त:

🧬 कर्करोग (Cancer) – सविस्तर माहिती

❓ कर्करोग म्हणजे काय?

कर्करोग म्हणजे पेशींची अनियंत्रित व अपसामान्य वाढ, जी एका ठिकाणी गाठ (Tumor) निर्माण करते आणि पुढे शरीराच्या इतर भागांमध्येही पसरण्याची शक्यता असते.
या पेशींच्या गाठीस दुर्दम्य अर्बुद (Malignant Tumor) असे म्हणतात.
कर्करोग शरीरात कोणत्याही ऊतींमध्ये किंवा अवयवांमध्ये होऊ शकतो.

🧠 कोणकोणत्या अवयवांमध्ये कर्करोग होऊ शकतो?

·         फुफ्फुसे

·         तोंड व जीभ

·         जठर (पोट)

·         स्तन

·         गर्भाशय

·         त्वचा

·         यकृत (Liver)

·         पित्ताशय, मूत्राशय

·         अस्थी (Bone cancer)

·         रक्त (ल्यूकेमिया – रक्ताचा कर्करोग)

⚠️ कर्करोगाची कारणे:

·         तंबाखू, गुटखा, सिगारेट, बीडी यांचे सेवन

·         मद्यपान (Alcohol consumption)

·         फळे, पालेभाज्या यांचा आहारात अभाव

·         जंक फूड, फास्ट फूडचे अति सेवन

·         प्रदूषण – हवामधील विषारी वायू किंवा रसायने

·         दीर्घकाळ紫 किरणांचा संपर्क (UV Rays – Skin Cancer)

·         काही विषाणूंसंबंधित संक्रमण (उदा. HPV – गर्भाशयाच्या कर्करोगासाठी)

·         अनुवांशिकता (Genetic कारणे)

·         ताण-तणाव आणि मानसिक ताण

🔍 लक्षणे:

1.         दीर्घकालीन खोकला, आवाज घोगरा होणे

2.       गिळताना अडथळा किंवा त्रास

3.       शरीरात व्रण/गाठ जी उपचार करूनही बरी होत नाही

4.       स्तनात किंवा शरीरात कोणतीही नवीन गाठ

5.       अकारण व वेगाने वजन कमी होणे

6.       दीर्घकाळ थकवा व अशक्तपणा

7.       मलमूत्रात रक्त येणे

8.       जखम न भरणे

9.       त्वचेवर अपारंपरिक फोड, चट्टे, बदल

🧪 निदान कसे केले जाते?

·         रक्त तपासणी

·         एक्स-रे, सोनोग्राफी, MRI, CT Scan

·         बायोप्सी (ऊतींची तपासणी)

·         मॅमोग्राफी (स्तनकर्करोगासाठी)

·         पॅप स्मिअर (गर्भाशयाच्या कर्करोगासाठी)

💊 उपचार:

1.         शस्त्रक्रिया (Surgery) – गाठ काढण्यासाठी

2.       कीमोथेरपी (Chemotherapy) – औषधांद्वारे कर्करोग पेशी मारणे

3.       रेडिओथेरपी (Radiation Therapy)

4.       Targeted Therapy – विशिष्ट पेशींवर प्रभाव टाकणारी औषधे

5.       Immunotherapy – रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवणारे उपचार

🛡️ प्रतिबंधक उपाय:

·         तंबाखू, गुटखा, सिगारेट यांपासून पूर्णतः दूर राहणे

·         दररोज फळे, पालेभाज्या व चोथायुक्त आहार घेणे

·         नियमित व्यायाम

·         झोप व तणावमुक्त जीवन

·         नियमित आरोग्य तपासणी

·         महिलांनी स्तन व गर्भाशय तपासणी वेळोवेळी करावी

·         HPV व Hepatitis B लसीकरण

·         सूर्याच्या किरणांपासून त्वचेचे रक्षण (सनस्क्रीन इ.)

📌 महत्वाची टीप:

·         कर्करोग लवकर ओळखला गेला तर उपचारांद्वारे बरा होऊ शकतो.

·         जनजागृती, काळजी, नियमित तपासणी आणि योग्य जीवनशैली हीच या रोगावर मात करण्याची योग्य दिशा आहे.

Here is the detailed and expanded information about Cancer in English, suitable for school projects, awareness posters, or presentations:

🧬 Cancer – Complete Information

❓ What is Cancer?

Cancer is a disease where cells grow uncontrollably and abnormally in the body.
These abnormal cells form a mass or lump called a tumor.
When these cells spread to nearby tissues or organs, they become dangerous and life-threatening. Such tumors are called malignant tumors.
Cancer can occur in any part of the body, including blood and internal organs.

🧠 Common Organs Affected by Cancer:

·         Lungs

·         Mouth and tongue

·         Stomach

·         Breast

·         Uterus (Womb)

·         Skin

·         Liver

·         Bladder, Gallbladder

·         Bones

·         Blood (Leukemia – blood cancer)

⚠️ Causes of Cancer:

·         Use of tobacco, gutkha, smoking (cigarettes, bidi)

·         Alcohol consumption

·         Lack of fiber-rich food like fruits and green vegetables

·         Eating too much junk food (e.g., burgers, pizza, fried snacks)

·         Pollution and exposure to harmful chemicals

·         Overexposure to sunlight (UV rays) – causes skin cancer

·         Some viral infections (e.g., HPV for cervical cancer)

·         Genetic/hereditary reasons

·         Stress and poor lifestyle

🔍 Symptoms of Cancer:

1.         Persistent cough, hoarseness of voice, pain while swallowing

2.       A wound or swelling that does not heal

3.       Lumps in the breast or other body parts

4.       Unexplained weight loss

5.       Chronic fatigue or weakness

6.       Bleeding in stool or urine

7.       Skin changes – unusual spots, lumps, or sores

8.       Long-lasting body pain

🧪 Diagnosis of Cancer:

·         Blood tests

·         X-ray, Ultrasound, CT Scan, MRI

·         Biopsy (microscopic testing of tissues)

·         Mammography (for breast cancer)

·         Pap smear test (for cervical cancer)

💊 Treatment Options:

1.         Surgery – to remove tumors

2.       Chemotherapy – strong medicines to kill cancer cells

3.       Radiation therapy – using X-rays to destroy cells

4.       Targeted Therapy – drugs that attack specific cancer cells

5.       Immunotherapy – boosts body’s immune response

🛡️ Prevention of Cancer:

·         Avoid tobacco, gutkha, and smoking completely

·         Eat balanced, fiber-rich meals with fruits and green vegetables

·         Exercise regularly

·         Get enough rest and reduce stress

·         Get regular health checkups

·         Women should have breast and cervical screening tests regularly

·         Get vaccinated for HPV and Hepatitis B

·         Protect skin from direct sunlight using sunscreen or clothing

📌 Important Note:

·         If detected early, many types of cancer are curable with proper treatment.

·         Awareness, regular screening, and a healthy lifestyle are the best weapons to fight cancer.

2. मधुमेह (Diabetes) :

मधुमेह (Diabetes) – मराठीत सविस्तर माहिती

मधुमेह हा एक असंसर्गजन्य पण गंभीर आजार आहे. या आजारामध्ये शरीरातील रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रणाबाहेर जाते. शरीरात इन्सुलिन नावाचे हार्मोन असते जे रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रित करते. जेव्हा शरीर पुरेसे इन्सुलिन तयार करू शकत नाही किंवा तयार झालेले इन्सुलिन योग्य प्रकारे कार्य करत नाही, तेव्हा रक्तात साखरेची पातळी वाढते आणि मधुमेह होतो.

मधुमेहाचे दोन मुख्य प्रकार असतात
प्रकार १ मधुमेह : हा प्रकार बहुतेक वेळा बालपणात किंवा किशोरावस्थेत होतो. यामध्ये शरीर इन्सुलिन तयारच करत नाही.
प्रकार २ मधुमेह : हा सर्वसाधारणतः प्रौढांमध्ये आढळतो आणि यात शरीर इन्सुलिन तयार करते, पण ते प्रभावीपणे कार्य करत नाही.

मधुमेह होण्याची कारणे अनेक असू शकतात
अनुवंशिकता म्हणजे जर कुटुंबात कुणाला मधुमेह असेल तर इतर सदस्यांनाही होण्याची शक्यता असते
अति वजन किंवा लठ्ठपणा
व्यायामाचा अभाव
अयोग्य आहार
ताणतणाव
वय वाढल्यावर शरीराची इन्सुलिन निर्माण करणारी क्षमता कमी होते

मधुमेहाची लक्षणे
वारंवार लघवी होणे
खूप तहान लागणे
खूप भूक लागणे
वजन कमी होणे
थकवा जाणवणे
जखम उशिरा बरी होणे
दृष्टी कमजोर होणे

मधुमेहाची तपासणी
रक्तातील साखरेची तपासणी (फास्टिंग ब्लड शुगर, पोस्ट प्रँडियल शुगर)
HbA1c चाचणी (गेल्या तीन महिन्यांतील सरासरी साखरेची पातळी)

मधुमेहाचे परिणाम जर नियंत्रणात न आणले तर
हृदयरोग
किडनी निकामी होणे
दृष्टी गमावणे
पायांमध्ये रक्ताभिसरण बंद होणे
मज्जातंतूंचे नुकसान

मधुमेह टाळण्यासाठी किंवा नियंत्रणात ठेवण्यासाठी
संतुलित आहार
दररोज व्यायाम
वजन नियंत्रणात ठेवणे
तणाव कमी करणे
नियमित तपासणी
डॉक्टरांच्या सल्ल्याने औषधोपचार किंवा इन्सुलिन घेणे

Diabetes – Detailed Information in English

Diabetes is a serious non-communicable disease. It occurs when the level of glucose (sugar) in the blood becomes too high. The body produces a hormone called insulin that regulates blood sugar. When the body either does not produce enough insulin or cannot use it effectively, blood sugar levels rise, leading to diabetes.

There are two main types of diabetes
Type 1 Diabetes: Usually develops in childhood or adolescence. In this type, the body does not produce insulin at all.
Type 2 Diabetes: Mostly occurs in adults. In this type, the body produces insulin but does not use it properly.

Causes of diabetes include
Genetics or family history
Obesity or being overweight
Lack of physical activity
Unhealthy diet
Chronic stress
Aging, which reduces insulin efficiency

Common symptoms of diabetes
Frequent urination
Excessive thirst
Increased hunger
Unexplained weight loss
Tiredness and fatigue
Slow healing of wounds
Blurred vision

Diagnosis of diabetes
Blood sugar tests (fasting and post-meal)
HbA1c test (average blood sugar level of past 3 months)

If left untreated or uncontrolled, diabetes can lead to complications like
Heart disease
Kidney failure
Vision loss
Poor blood circulation in limbs
Nerve damage

To prevent or control diabetes
Eat a balanced and healthy diet
Exercise regularly
Maintain a healthy weight
Manage stress
Do regular check-ups
Follow medications or insulin therapy as prescribed by a doctor

3. हृदयविकार (Heart Diseases) :

हृदयविकार (Heart Diseases) – मराठीत सविस्तर माहिती

हृदयविकार म्हणजे हृदयाशी संबंधित विविध प्रकारचे आजार. हृदय शरीराला रक्तपुरवठा करणारे अत्यंत महत्त्वाचे अंग आहे. हृदयविकारामध्ये हृदयाचे स्नायू, रक्तवाहिन्या किंवा हृदयाचे झडप यांवर परिणाम होतो. हृदयविकाराचा झटका हा अत्यंत धोकादायक ठरतो.

हृदयविकाराचे प्रकार
हृदयाघात (Heart Attack)
हृदयविकाराचा झटका – हृदयाच्या रक्तपुरवठा करणाऱ्या नळीमध्ये अडथळा आल्यामुळे हृदयाचे स्नायू मृत होतात
हृदयाचे झडप बिघाड (Valvular disease)
हृदयाच्या झडपात दोष असल्यास रक्तप्रवाहात अडथळा निर्माण होतो
हृदयाचे कार्य कमी होणे (Heart failure)
हृदयाला शरीरभर पुरेसा रक्तप्रवाह देण्यास अक्षम होणे
हृदयाचा ठोका अनियमित होणे (Arrhythmia)

हृदयविकाराची कारणे
खराब आहार (जास्त तेल, मीठ, साखर)
लठ्ठपणा आणि व्यायामाचा अभाव
धूम्रपान व मद्यपान
तणाव व झोपेचा अभाव
हाय ब्लड प्रेशर व कोलेस्ट्रॉल
अनुवांशिकता व वय

लक्षणे
छातीत तीव्र वेदना किंवा दडपण जाणवणे
श्वास घ्यायला त्रास होणे
अचानक घाम येणे
थकवा किंवा अशक्तपणा
हात, खांदा किंवा जबड्याला वेदना होणे
चक्कर येणे किंवा बेशुद्ध होणे

निदान
ईसीजी (ECG)
2D इकोकार्डिओग्राफी
ब्लड तपासणी – ट्रोपोनिन, लिपिड प्रोफाइल
अँजिओग्राफी

उपचार
औषधोपचार (ब्लड प्रेशर, कोलेस्ट्रॉल नियंत्रणासाठी)
अँजिओप्लास्टी – रक्तवाहिन्या उघडण्यासाठी स्टेंट बसवणे
बायपास सर्जरी
लाईफस्टाईलमध्ये बदल करणे

प्रतिबंध
संतुलित आहार व नियमित व्यायाम
धूम्रपान व मद्यपान टाळणे
तणाव नियंत्रण
नियमित आरोग्य तपासणी
रक्तदाब, साखर व कोलेस्ट्रॉल नियंत्रणात ठेवणे

Heart Diseases – Detailed Information in English

Heart diseases refer to various conditions that affect the functioning of the heart. The heart is a vital organ that pumps blood to the entire body. Heart diseases may affect the heart muscles, valves, or blood vessels. A heart attack can be sudden and life-threatening.

Types of heart diseases
Heart attack – blockage in the blood vessels supplying the heart leads to damage of heart muscles
Valvular heart disease – defect in heart valves causes disturbance in blood flow
Heart failure – when the heart cannot pump blood effectively to the body
Arrhythmia – irregular heartbeat

Causes of heart diseases
Unhealthy diet (high fat, sugar, and salt)
Obesity and lack of physical activity
Smoking and alcohol use
Chronic stress and poor sleep
High blood pressure and cholesterol
Genetic or hereditary factors and increasing age

Symptoms
Chest pain or pressure
Shortness of breath
Sudden sweating
Tiredness or fatigue
Pain in arm, shoulder, or jaw
Dizziness or fainting

Diagnosis
ECG
2D Echocardiography
Blood tests – Troponin, Lipid profile
Angiography

Treatment
Medications to control blood pressure, cholesterol, and symptoms
Angioplasty – placing a stent to open blocked arteries
Bypass surgery
Lifestyle changes and cardiac rehabilitation

Prevention
Healthy, balanced diet and regular exercise
Avoid smoking and alcohol
Manage stress
Routine health check-ups
Keep blood pressure, sugar, and cholesterol under control

या आकृतीमध्ये Heart Diseases (हृदयविकार) संदर्भातील विविध उपचारपद्धती दाखवण्यात आल्या आहेत. खाली त्याचे मराठी व इंग्रजी भाषांतील स्पष्टीकरण दिले आहे:

हृदयविकाराचे उपचार – मराठीत स्पष्टीकरण

1.         एंजिओप्लास्टी (Angioplasty)
रक्तवाहिन्यांमधील अडथळा काढण्यासाठी सूक्ष्म नळी टाकून ब्लॉकेज काढले जाते.

2.       बायपास शस्त्रक्रिया (Bypass Surgery)
ब्लॉक झालेल्या रक्तवाहिन्यांभोवती नवीन मार्ग तयार केला जातो, जेणेकरून रक्ताचा प्रवाह सुरळीत राहील.

3.       ओपन हार्ट सर्जरी (Open Heart Surgery)
हृदय उघडून केलेली शस्त्रक्रिया, झडपा बदलणे किंवा दोष दूर करण्यासाठी केली जाते.

4.       हार्ट ट्रान्सप्लांट (Heart Transplant)
जेव्हा हृदय पूर्णपणे निकामी होते, तेव्हा नवीन दातेचे हृदय प्रत्यारोपित केले जाते.

5.       स्टेंट बसवणे (Installation of Stents)
रक्तवाहिन्या रुंद करण्यासाठी स्टीलचा लवचिक नळीसारखा स्टेंट बसवतात.

6.       पेसमेकर बसवणे (Installation of Pacemaker)
जेव्हा हृदयाचे ठोके अनियमित असतात, तेव्हा एका लहान इलेक्ट्रॉनिक उपकरणाद्वारे हृदयाचे ठोके नियंत्रित केले जातात.

Heart Disease Treatments – English Explanation

1.         Angioplasty
A thin tube is inserted to remove blockages in blood vessels to restore blood flow.

2.       Bypass Surgery
A new path is created around the blocked artery to ensure proper blood flow to the heart.

3.       Open Heart Surgery
The chest is opened to repair or replace heart valves or correct defects.

4.       Heart Transplant
In cases of complete heart failure, a donor's heart is transplanted into the patient.

5.       Installation of Stents
A mesh-like metal tube is inserted to keep arteries open and prevent blockage.

6.       Installation of Pacemaker
A small device is placed to regulate abnormal heart rhythms by sending electrical impulses..

Misuse of Medicines : औषधांचा गैरवापर

औषधांचा गैरवापर – मराठीत सविस्तर माहिती

कधी कधी काही व्यक्ती डॉक्टरांचा सल्ला न घेता स्वतःहून औषधे घेतात. काही वेळा जुन्या प्रिस्क्रिप्शनवर किंवा दुकानातील सल्ल्याने औषधे घेतली जातात. या पद्धतीला औषधांचा गैरवापर असे म्हणतात. यामुळे शरीरावर विपरीत परिणाम होऊ शकतात.

औषधांचा अतिवापर किंवा चुकीच्या पद्धतीने वापर केल्यास खालील धोके संभवतात:

1. वेदनाशामक औषधांचा (Pain Killers) जास्त वापर:
   यामुळे मेंदूच्या चेतासंस्थेवर, उत्सर्जन संस्थेवर (मूत्रपिंड), यकृतावर वाईट परिणाम होतो.
2. प्रतिजैविकांचे (Antibiotics) अतिवापर:
   आवश्यक नसताना घेतल्यास पुढील लक्षणे निर्माण होऊ शकतात:
• मळमळ
• पोटदुखी
• जुलाब
• अंगावर पुरळ
• जिभेवर पांढरे डाग
3. औषधप्रतिकारकता (Antibiotic Resistance):
   शरीरावर औषधांचा परिणाम होत नाही आणि संसर्ग बरा होत नाही.
4. झोपेची औषधे, मानसिक तणावाची औषधे यांचा सवयीचा वापर केल्यास मानसिक आणि शारीरिक अवलंबित्व निर्माण होते.

औषधे नेहमी डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार आणि योग्य मात्रेतच घ्यावीत. जुन्या प्रिस्क्रिप्शनवर किंवा दुसऱ्याच्या औषधांचा वापर टाळावा.

Drug Misuse – Detailed Information in English

Sometimes, people take medicines without a doctor's prescription. They may use leftover medicines or follow suggestions from a medical store. This practice is known as drug misuse or self-medication, which can have harmful effects on the body.

Common harmful effects of improper drug use:

1. Excess use of painkillers:
   Can harm the nervous system, kidneys (excretory system), and liver.
2. Overuse of antibiotics:
   Taking antibiotics unnecessarily can lead to symptoms such as:
• Nausea
• Stomach pain
• Diarrhea
• Skin rashes
• White patches on the tongue
3. Antibiotic resistance:
   The body becomes resistant to antibiotics, and infections become harder to treat.
4. Dependence on sleeping pills or anti-anxiety drugs:
   Long-term misuse can cause physical and mental dependence.

Medicines should always be taken as prescribed by a qualified doctor. One should avoid using old prescriptions or taking medicines meant for others.

जेनेरिक औषधे Generic medicines

जेनेरिक औषधांची सुरुवात दुसऱ्या महायुद्धानंतर (1940 च्या दशकात) अमेरिका आणि युरोपमध्ये झाली. त्यावेळी ब्रँडेड औषधे खूप महाग होती आणि सर्वसामान्य लोकांना सहज परवडत नव्हती. त्यामुळे एक असा पर्याय तयार करणे आवश्यक वाटू लागले जो गुणवत्तेच्या बाबतीत तसाच असेल पण किमतीत स्वस्त असेल.

1970 मध्ये भारताने पेटंट कायद्यात बदल केला. भारत सरकारने उत्पादन प्रक्रिया (process patent) वर फोकस केला आणि उत्पादनावर (product patent) बंदी घातली. यामुळे भारतात औषधनिर्मिती करणाऱ्या कंपन्यांना ब्रँडेड औषधांचा तोच फॉर्म्युला वापरून जेनेरिक औषधे तयार करता आली.

भारतामध्ये जेनेरिक औषधांची चळवळ अधिकृतपणे पुढे आली:

·         2008 मध्ये भारत सरकारने जन औषधी योजना सुरू केली, ज्याद्वारे कमी दरात गुणवत्तापूर्ण जेनेरिक औषधे उपलब्ध करून दिली जात आहेत.

·         यामध्ये "Jan Aushadhi Kendras" या सरकारी केंद्रांमधून ही औषधे विकली जातात.

Information in English

The origin of generic medicines dates back to the post–World War II era, especially in the 1940s and 1950s in the USA and Europe. At that time, patented branded medicines were very expensive and unaffordable for the common public, which led to the demand for a low-cost but equally effective alternative.

In 1970, India made a major change to its patent law, focusing only on process patents and abolishing product patents. This allowed Indian pharmaceutical companies to legally manufacture generic versions of branded drugs by using alternative production processes.

In India, the generic medicine movement gained momentum with:

·         The Jan Aushadhi Scheme, launched by the Government of India in 2008, to provide quality generic medicines at affordable prices to the masses.

·         These medicines are distributed through Jan Aushadhi Kendras, i.e., government-authorized pharmacies.

 

जेनेरिक औषधे – मराठीत सविस्तर माहिती

जेनेरिक औषधे यांना सामान्य औषधे असेही म्हटले जाते. ही औषधे कोणत्याही पेटंटशिवाय तयार केली जातात. त्यामुळे ती बाजारात खुल्या स्वरूपात उपलब्ध असतात.

ही औषधे ब्रॅन्डेड औषधांप्रमाणेच प्रभावी व सुरक्षित असतात. दोन्ही औषधांमध्ये तत्त्वतः समान औषधी घटक (Active Ingredient) असतो. मात्र, जेनेरिक औषधे ब्रँडेड औषधांच्या तुलनेत खूपच स्वस्त असतात, कारण:

·         त्यांच्यावर संशोधनाचा खर्च होत नाही

·         उत्पादन प्रक्रिया साधी असते

·         जाहिरात किंवा ब्रँडिंगसाठी जास्त पैसा लागत नाही

जेनेरिक औषधांची गुणवत्ता, प्रभाव व सुरक्षितता भारत सरकारच्या अन्न व औषध प्रशासन (FDA) किंवा सेंट्रल ड्रग स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशन (CDSCO) द्वारा तपासली व प्रमाणित केली जाते.

उदाहरणार्थ:
ब्रँडेड औषध – Crocin
जेनेरिक औषध – Paracetamol

या औषधांचा उद्देश एकच असून किंमत आणि ब्रँडिंग वेगवेगळे असते.

Generic Medicines – Detailed Information in English

Generic medicines are also known as non-branded or common medicines. These medicines are manufactured and distributed without a patent, meaning they can be produced by any licensed pharmaceutical company.

Generic drugs are equivalent in quality, strength, and effectiveness to branded drugs. The active ingredient in both is the same. However, generic drugs are much cheaper than branded ones because:

·         No cost of original research

·         Simple and cost-effective production

·         No expensive marketing or branding required

Generic medicines are approved and regulated by national health authorities like the FDA or CDSCO to ensure safety, quality, and effectiveness.

Example:
Branded medicine – Crocin
Generic medicine – Paracetamol

Both serve the same purpose, but differ in name and price.

 

जीवनशैली आणि आजार Lifestyle and diseases :

खाली “जीवनशैली आणि आजार” या विषयावर सविस्तर माहिती मराठीत व इंग्रजीत दिली आहे. शालेय प्रोजेक्ट, चार्ट, किंवा आरोग्य जनजागृतीसाठी उपयुक्त स्वरूपात:

जीवनशैली आणि आजार – मराठीत सविस्तर माहिती

जीवनशैली म्हणजे व्यक्तीच्या रोजच्या सवयी, आहार, झोप, चालणं-फिरणं, मानसिक स्थिती आणि व्यायामाच्या सवयी यांचा समुच्चय होय.

आजच्या धकाधकीच्या जीवनात चुकीच्या जीवनशैलीमुळे अनेक आजार वाढीस लागले आहेत.
जसे –

·         उशिरा झोपणे आणि उशिरा उठणे

·         वेळेवर न जेवणे किंवा अनियमित आहार

·         जंक फूडचे अति सेवन

·         व्यायामाचा अभाव

·         सतत मोबाइल-टीव्ही वापर

·         ताणतणाव व मानसिक अस्थिरता

या कारणांमुळे निर्माण होणारे आजार:

·         मधुमेह

·         लठ्ठपणा

·         उच्च रक्तदाब

·         हृदयविकार

·         पचनतंत्राशी संबंधित विकार

·         मानसिक आजार

·         सांधेदुखी, पाठदुखी

आरोग्य टिकवण्यासाठी योग्य जीवनशैली अंगीकारा:

·         वेळेवर झोप व उठणे

·         संतुलित व पौष्टिक आहार घेणे

·         दररोज हलकाफुलका तरीही नियमित व्यायाम

·         योगासने, प्राणायाम आणि ध्यान

·         मानसिक तणाव कमी करणे

·         स्क्रीन टाइम कमी करणे

·         पुरेशी झोप घेणे

योग्य जीवनशैली अंगीकारल्यास अनेक आजार टाळता येतात, आरोग्य चांगले राहते आणि आयुष्यभर ऊर्जायुक्त व तंदुरुस्त राहता येते.

Lifestyle and Diseases – Detailed Information in English

Lifestyle refers to a person’s daily habits such as diet, physical activity, sleep schedule, stress levels, and routine behaviors.

In today’s fast-paced world, unhealthy lifestyle choices have led to a rise in many diseases.
Common unhealthy habits include:

·         Sleeping late and waking up late

·         Irregular eating habits

·         Excess consumption of junk food

·         Lack of physical activity or exercise

·         Overuse of mobile phones, computers, and television

·         High stress and anxiety

Diseases caused by poor lifestyle:

·         Diabetes

·         Obesity

·         High blood pressure

·         Heart diseases

·         Digestive disorders

·         Mental health issues

·         Back pain, joint pain

To maintain good health, adopt a healthy lifestyle:

·         Sleep and wake up on time

·         Eat a balanced and nutritious diet

·         Exercise daily (as per capacity)

·         Practice yoga, breathing exercises, and meditation

·         Reduce stress and manage emotions

·         Limit screen time

·         Get adequate rest and sleep

A healthy lifestyle helps prevent diseases, improves physical and mental well-being, and promotes a long, energetic life.

 

रक्‍तदान Blood Donation

खाली "रक्तदान" या विषयावर सविस्तर माहिती मराठीत व इंग्रजीत दिली आहे. ही माहिती शालेय प्रकल्प, जनजागृती पत्रक, किंवा चार्ट साठी उपयुक्त आहे.

रक्तदान – मराठीत सविस्तर माहिती

रक्तदान म्हणजे गरजूंना त्यांचे प्राण वाचवण्यासाठी आपले रक्त स्वेच्छेने देणे. हे एक महान सामाजिक कर्तव्य आहे. रक्त हे अजूनही प्रयोगशाळेत तयार करता येत नाही, त्यामुळे फक्त रक्तदात्यांद्वारेच ते मिळू शकते.

रक्तदानाचे महत्त्व:

·         अपघातग्रस्त रुग्ण

·         शस्त्रक्रियेसाठी

·         महिलांना प्रसूती दरम्यान होणारे रक्तस्राव

·         रक्ताच्या कमतरतेने ग्रस्त रुग्ण (जसे की थॅलेसेमिया, अ‍ॅनिमिया)

·         कॅन्सर, डायलिसिस रुग्ण

रक्तदानासाठी पात्रता:

·         वय: 18 ते 65 वर्षे

·         वजन: किमान 50 किलो

·         हिमोग्लोबिन: किमान 12.5 ग्रॅम / डेसिलिटर

·         आरोग्य उत्तम असणे आवश्यक

·         रक्तदानापूर्वी व नंतर डॉक्टरांकडून तपासणी होते

रक्तदानाचे फायदे:

·         गरजूंना जीवनदान

·         रक्तदात्याचे आरोग्य नियमित तपासले जाते

·         नवीन रक्तकणांची निर्मिती होते

·         समाजात सकारात्मक भावना वाढते

गैरसमज व तथ्य:

·         रक्तदान केल्याने कमजोरी येत नाही

·         दर 3 महिन्यांनी पुरुष आणि 4 महिन्यांनी स्त्रिया रक्तदान करू शकतात

·         रक्तदान सुरक्षित असून सुसज्ज रक्तपेढीतच करावे

Blood Donation – Detailed Information in English

Blood donation is the voluntary act of giving blood to save the lives of others. It is a noble and lifesaving contribution to society. Since blood cannot be artificially manufactured, it is only available through donors.

Importance of Blood Donation:

·         Accident victims

·         During surgeries

·         Women during childbirth

·         Patients with conditions like anemia or thalassemia

·         Cancer and dialysis patients

Eligibility for Blood Donation:

·         Age: 18 to 65 years

·         Weight: Minimum 50 kg

·         Hemoglobin: At least 12.5 g/dL

·         Should be in good health

·         Basic medical check-up is done before and after donation

Benefits of Blood Donation:

·         Saves lives of patients in need

·         Donor's health is monitored

·         Stimulates new blood cell production

·         Promotes a sense of social responsibility

Myths and Facts:

·         Blood donation does not cause weakness

·         Men can donate every 3 months, women every 4 months

·         Safe when done at certified blood banks