आधुनिक आवर्तसारणीः आवर्तसारणीचे दीर्घ रूप (Modern periodic table : long form of the periodic table)
🧠
कथा : “तत्वांचा महाल आणि क्रमाच्या राजाने दिलेले स्थान”
खूप वर्षांपूर्वी, रसायन नगरात एक मोठा गोंधळ होता. अनेक तत्वराजे (Elements) आपापसात भांडत होते – “मी मोठा! मला वरच्या महालात जागा हवी!”, “माझे गुण वेगळे, माझे घर वेगळे असायला हवे!”
या गोंधळातून सुटका करण्यासाठी, एक ज्ञानी शास्त्रज्ञ Henry
Moseley नावाचा राजा पुढे आला. त्याने सगळ्या तत्वांना एकत्र
बोलावले आणि म्हटले:
“तुमचं वजन (Atomic
Mass) नव्हे, तर तुमचा क्रमांक (Atomic
Number) हेच तुमचं खरं ओळखपत्र आहे. आता मी तुमचं एक सुंदर महाल
(Modern Periodic Table) बांधतो!”
🎯 त्याने नियम ठरवला –
"तत्वांचे
गुणधर्म त्यांच्या परमाणु क्रमांकावर अवलंबून असतात!"
🧱 त्याने एक
भव्य इमारत बांधली – दीर्घ आवर्तसारणीचा महाल!
🔹 7 मजले (Periods) – प्रत्येक
मजला म्हणजे तत्वांच्या उंचीचा स्तर
🔸 18 खोलीचे गट (Groups) – गुणधर्मांनुसार
विभागणी
📦 प्रत्येक खोलीत एकच तत्व – त्याचे योग्य स्थान!
🧩 पण काही
खास पाहुणे होते –
लँथनाइड
आणि ॲक्टिनाइड – त्यांना महालाच्या खाली एक खास गुप्त दालन दिलं, जे
त्यांच्या गुणधर्मांनुसार वेगळं होतं!
📚 मग Henry राजा म्हणाला –
“तुम्ही आता s-block,
p-block, d-block आणि f-block या विभागांत
राहा. तुमचे गुणधर्म एकसारखे असतील, तेव्हाच एकत्र राहा!”
✨ झिगझॅगचा मार्ग महालाच्या p-block मध्ये होता, जिथे अर्धधातू (Metalloids)
चपळतेने चालतात.
त्याच्या डावीकडे धातू, उजवीकडे अधातू
आपली जागा घेतात.
आणि त्या दिवसापासून, सर्व तत्वांनी शांतपणे, गुणानुसार, क्रमांकानुसार त्या महालात राहायला
सुरुवात केली.
🔹 मराठी Notes for student
आधुनिक आवर्तसारणी ही मूलद्रव्यांची मांडणी त्यांच्या अणुअंकांच्या
चढत्या क्रमाने (Increasing Atomic Number) केलेली
आहे. यामुळे मूलद्रव्यांचे रासायनिक व भौतिक गुणधर्म (Chemical
and Physical Properties) व्यवस्थित समजून घेता येतात. या
आवर्तसारणीमुळे मेंडेलीव्हच्या त्रुटी दूर झाल्या असल्या, तरी
हायड्रोजनच्या स्थानाचा प्रश्न अद्यापही स्पष्ट नाही. आधुनिक
आवर्तसारणीचेच दीर्घरूप म्हणतात. अणूमधील इलेक्ट्रॉन संरूपण (Electron
Configuration) अणुअंका प्रमाणे ठरते, कारण
अणुअंक म्हणजेच केंद्रकातील प्रोटॉनांची व एकूण इलेक्ट्रॉनांची संख्या.
त्यामुळे आधुनिक आवर्तसारणीमध्ये अणुअंक व इलेक्ट्रॉन संरूपण
यांच्यातील स्पष्ट संबंध दिसून येतो.
🔹 English Notes for student
The modern periodic table
is an arrangement of elements in the increasing order of their atomic
numbers. This allows us to understand the chemical and physical
properties of elements more accurately. Many of the limitations of
Mendeleev's table are removed, though the position of hydrogen still
remains uncertain. It is also called the long form of the periodic table.
The electronic configuration of an atom depends on the atomic number, as
the atomic number equals the number of protons and electrons in an atom.
Hence, a clear relation is seen between the atomic number and electronic
configuration in the modern periodic table.
إرسال تعليق