Dobereiner’s Triads
डोबेरेनरची त्रिके (Dobereiner’s Triads)
 |
| डोबेरेनरची त्रिके (Dobereiner’s Triads) |
डोबेरेनरची त्रिके (Dobereiner’s Triads)
1817 मध्ये जर्मन शास्त्रज्ञ
डोबेरेनर यांनी एक प्रयोग केला.
त्यांनी बघितलं की काही मूलद्रव्यांचे गुणधर्म अगदी सारखे आहेत आणि
त्यांची अणुभार (Atomic Mass) सुद्धा एक विशिष्ट पद्धतीने
मांडता येते. त्यांनी तीन मूलद्रव्यांचा गट तयार केला, ज्याला
"त्रिक"
(Triad) असे नाव दिलं.
Notes For Student in English
Dobereiner's Triads: In the year
1817 Dobereiner (a German scientist) proved that the properties of elements are
related to their atomic masses. He made groups of three elements each, showing
similar chemical properties and called them triads. He arranged the three
elements in a triad in an increasing order of atomic mass and showed that the
atomic mass of the middle element was approximately equal to the mean of the
atomic masses of the other two elements.
Notes For Student in Marathi
डोबेरेनर यांचे त्रिक (Dobereiner's Triads): सन 1817 मध्ये डोबेरेनर (एक जर्मन शास्त्रज्ञ) यांनी
सिद्ध केले की मूलद्रव्यांच्या गुणधर्मांचा त्यांच्या अणुभारांशी संबंध आहे.
त्यांनी एकसारखे रासायनिक गुणधर्म दर्शवणाऱ्या तीन-तीन मूलद्रव्यांचे गट तयार केले
आणि त्यांना त्रिक (Triads) असे म्हटले. त्यांनी त्रिकातील
तीनही मूलद्रव्ये अणुभाराच्या वाढत्या क्रमाने मांडली आणि हे दाखवले की मधल्या
मूलद्रव्याचा अणुभार हा इतर दोन मूलद्रव्यांच्या अणुभारांच्या सरासरीच्या जवळपास
असतो.
सूत्र:
सरासरीअणुभार=(पहिल्याअणुभार+तिसऱ्याअणुभार)÷2
Formula:
Average Atomic Mass = (Mass of 1st element + Mass of 3rd element) ÷ 2
Examples:
1.
Li, Na, K
Average = (7 + 39) ÷ 2 = 23
Na = 23 ✔
2.
Ca, Sr, Ba
Average = (40.1 + 137.3) ÷ 2 = 88.7
Sr = 87.6 ✔
3.
Cl, Br, I
Average = (35.5 + 126.9) ÷ 2 = 81.2
Br = 80 ✔
सर्व मूलद्रव्यांसाठी अशी त्रिके
बनवता आली नाहीत, म्हणून हाच एक मोठा दोष होता. म्हणून ही पद्धत मर्यादित होती.
📘 प्रश्नोत्तर (Q&A) – डोबेरेनरची त्रिके |
Dobereiner’s Triads
✅ प्रश्न 1: डोबेरेनरची त्रिके
म्हणजे काय? उदाहरणासह स्पष्ट करा.
Q1: What are Dobereiner’s Triads?
Explain with example.
उत्तर (मराठीत):
डोबेरेनरच्या त्रिके म्हणजे अशा तीन मूलद्रव्यांचा गट ज्यामध्ये
मधल्या मूलद्रव्याचा अणुभार (Atomic mass) हा पहिल्या आणि
तिसऱ्या मूलद्रव्यांच्या अणुभाराच्या सरासरीच्या जवळजवळ असतो.
उदाहरण: Li
(7), Na (23), K (39)
→ सरासरी = (7 + 39)/2 = 23
Na = 23 → ✅ योग्य आहे.
Answer (in English):
Dobereiner’s triads are groups of three elements in which the atomic mass of
the middle element is approximately equal to the average of the atomic masses
of the first and third elements.
Example: Li (7), Na
(23), K (39)
→ Average = (7 + 39)/2 = 23
Na = 23 → ✅ correct.
✅ प्रश्न 2: डोबेरेनरच्या त्रिके
पद्धतीची एक मर्यादा लिहा.
Q2: Write one limitation of
Dobereiner’s Triads.
उत्तर (मराठीत):
सर्व ज्ञात मूलद्रव्यांची त्रिके तयार करता आली नाहीत. ही पद्धत
फक्त काही मूलद्रव्यांपुरती मर्यादित होती.
Answer (in English):
All known elements could not be grouped into triads. This method was limited to
only a few elements.
✅ प्रश्न 3: खालील त्रिके तपासा:
Cl = 35.5, Br = 80, I = 126.9
मधल्या मूलद्रव्याचा अणुभार
सरासरीसारखा आहे का?
Q3: Verify this triad: Cl = 35.5,
Br = 80, I = 126.9. Is the atomic mass of Br approximately equal to the
average?
उत्तर (मराठीत):
सरासरी = (35.5 + 126.9)/2 = 81.2
Br = 80
⇒ ✅ हो, जवळजवळ बरोबर आहे.
Answer (in English):
Average = (35.5 + 126.9)/2 = 81.2
Br = 80
⇒ ✅ Yes, it is nearly equal.
✅ प्रश्न 4: डोबेरेनरच्या
त्रिकेची अटी काय आहेत?
Q4: What are the conditions of
Dobereiner’s Triads?
उत्तर (मराठीत):
1.
एकत्रित केलेली तीन मूलद्रव्ये सारखी रासायनिक गुणधर्म
दाखवतात.
2.
दुसऱ्या मूलद्रव्याचा अणुभार हा पहिल्या व तिसऱ्या
अणुभाराच्या सरासरीइतका असतो.
Answer (in English):
1.
The
three grouped elements show similar chemical properties.
2.
The
atomic mass of the middle element is nearly equal to the average of the atomic
masses of the first and third elements.
✅ प्रश्न 5: डोबेरेनरने दिलेली
कोणती दोन त्रिके लिहा.
Q5: Write any two triads given by
Dobereiner.
उत्तर (मराठीत):
1.
Li,
Na, K
2.
Ca,
Sr, Ba
Answer (in English):
1.
Li,
Na, K
2.
Ca,
Sr, Ba
✅ प्रश्न 6: सरासरी अणुभार
काढण्याचे सूत्र लिहा.
Q6: Write the formula to find the average atomic mass.
उत्तर(मराठीत):
सरासरी अणुभार = (पहिल्या अणुभार + तिसऱ्या अणुभार) ÷ 2
Answer:-(inEnglish):
Average Atomic Mass = (Atomic Mass of 1st element + Atomic Mass of 3rd element)
÷ 2
✅ प्रश्न:सारखे
रासायनिक गुणधर्म असलेल्या मूलद्रव्यांच्या पुढील गटांमधून डोबेरेनरची त्रिके
ओळखा.
(कंसात अणुवस्तुमान [atomic mass] दिले आहेत)
1.
Mg
(24.3), Ca (40.1), Sr (87.6)
2.
S
(32.1), Se (79.0), Te (127.6)
3.
Be
(9.0), Mg (24.3), Ca (40.1)
🎯 डोबेरेनरची त्रिके ओळखायची कसोटी:
जर मधल्या मूलद्रव्याचा
अणुभार (Atomic mass) हा पहिल्या
व तिसऱ्याच्या अणुभाराच्या सरासरीस जवळपास असेल, तर ते डोबेरेनरचं त्रिक आहे.
✏️ 1. Mg (24.3), Ca (40.1), Sr (87.6)
·
सरासरी (Mg + Sr)/2 = (24.3 + 87.6) / 2 = 111.9 / 2 = 55.95
·
पण मधलं मूलद्रव्य = Ca = 40.1
→✅नाहीजुळत ❌ त्रिक नाही
✏️ 2. S (32.1), Se (79.0), Te (127.6)
·
सरासरी (S + Te)/2 = (32.1 + 127.6) / 2 = 159.7 / 2 = 79.85
·
मधलं मूलद्रव्य = Se = 79.0
→ ✅ जवळजवळ
बरोबर आहे
✅ हे डोबेरेनरचं त्रिक
आहे
Post a Comment