आधुनिक आवर्तसारणी : मूलद्रव्यांचे इलेक्ट्रॉन संरूपण (Modern periodic table : electronic configuration of the elements)
😄 कथा: "शाळा नंबर 118 – मूलद्रव्यांची
कक्षा क्लास!"
एका वेळी, "मूलद्रव्यांचं शाळा"
नावाची एक भारी शाळा होती, जिचं नाव होतं आधुनिक
आवर्तसारणी हायस्कूल. इथे एकूण 118 विद्यार्थी (म्हणजेच 118 मूलद्रव्यं)
शिकत होते.
ही शाळा थोडी वेगळी होती – इथे विद्यार्थ्यांना बसायला वर्ग नव्हते,
तर कक्षा (Periods) होत्या. आणि
त्यांचा बसायचा क्रम त्यांच्या इलेक्ट्रॉन संरूपणावर अवलंबून होता!
🎒 सिरीयस सर आणि त्यांचे नियम
शाळेचे मुख्याध्यापक सिरीयस सर (Serious Sir) म्हणायचे:
"ज्याच्या
शेवटच्या कक्षेत जितके इलेक्ट्रॉन असतील, तो त्या Group
मध्ये बसतो, आणि ज्या क्रमाने कक्षा भरल्या,
त्यावरून Period ठरतं!"
🧑🎓 सोडियमचा किस्सा (Na)
आपला नायक – छोटा सोडियम (Na) पहिल्यांदाच शाळेत आला. त्याचं इलेक्ट्रॉन संरूपण होतं: 2,
8, 1
म्हणजे त्याच्या पहिल्या कक्षेत 2 इलेक्ट्रॉन,
दुसऱ्यात 8, आणि तिसऱ्यात फक्त 1!
सिरीयस सर म्हणाले:
"सोडियम, तुझ्या शेवटच्या कक्षेत 1
इलेक्ट्रॉन आहे, म्हणजे तू Group 1
मध्ये बस."
"आणि तुझ्या 3 कक्षा आहेत, म्हणजे तू Period 3 मध्ये."
🧑🏫 शाळेचा बायोलॉजी शिक्षक: पी-ब्लॉकबुवा
शाळेच्या उजव्या बाजूला असलेल्या
विद्यार्थ्यांना पी-ब्लॉकबुवा शिकवत असत.
ते नेहमी म्हणायचे, "आपल्याकडे एक
नागमोडी रेषा आहे – डावीकडे धातू, उजवीकडे अधातू, आणि मधल्या बाकावर बसणारे म्हणजे धातुसदृश मूलद्रव्यं!"
क्लासमध्ये सतत भांडण – कारण धातू आणि अधातू यांच्या स्वभावात फरक!
🤯
निष्कर्ष:
या गोष्टीतून काय शिकायला मिळालं?
- इलेक्ट्रॉन संरूपण हे मूलद्रव्याची गुणधर्म, Group आणि Period
ठरवतं.
- शाळेत कोण कुठे बसणार हे त्याच्या कक्षांवर आणि
शेवटच्या इलेक्ट्रॉनवर अवलंबून असतं – अगदी आपल्यासारखं, गुणांनुसार वर्गात बसण्यासारखं!
😄
मूलद्रव्यांच्या इलेक्ट्रॉन
संरूपणामुळेच त्यांचे गुणधर्म, आणि ते आवर्तसारणीमध्ये कुठे
(कोणत्या गणात आणि आवर्तात) ठेवले जातात, हे ठरते.
सोप्या शब्दांत समजावून सांगायचं झालं तर:
🔍 मराठीत सोपं
स्पष्टीकरण:
प्रत्येक मूलद्रव्यामध्ये इलेक्ट्रॉन ठराविक कवचांमध्ये (shells)
भरलेले असतात. यालाच इलेक्ट्रॉन संरूपण (Electronic Configuration)
म्हणतात.
·
एखाद्या मूलद्रव्याच्या अंतिम कवचातील इलेक्ट्रॉनांची संख्या पाहून ते कोणत्या "गणात" (Group) ठेवायचे हे ठरते.
·
त्या मूलद्रव्याचे एकूण
किती इलेक्ट्रॉन कवच आहेत, यावरून ते कोणत्या "आवर्तात" (Period) ठेवायचे,
हे ठरते.
🧪 उदाहरण:
·
सोडियम (Na) चे इलेक्ट्रॉन संरूपण आहे 2, 8, 1 → शेवटच्या कवचात 1 इलेक्ट्रॉन → म्हणून तो 1व्या गणात
→ 3 कवच असल्याने तो 3व्या आवर्तात येतो.
🔬 English Simplified Explanation:
Each element has electrons arranged in shells around the nucleus. This is
called electronic configuration.
·
The
number of electrons in the outermost
shell decides which group
the element belongs to.
·
The
number of electron shells
tells us which period
it belongs to.
🧪 Example:
·
Sodium (Na) has electronic configuration 2, 8, 1 → one electron in outer shell → belongs to Group 1
→ three shells → belongs to Period 3
Post a Comment